Stichting Beheer Kerkelijk Erfgoed Oostwold

De oude middeleeuwse kerkklok van Oostwold

In de dakruiter hingen vroeger twee kerkklokken. De ene, van Andries Heeres van Bergen uit 1807, is nog altijd in functie. Tot 1857 was er echter ook een middeleeuwse kerkklok in de toren aanwezig.

 

De herkomst van deze klok is grotendeels onbekend. Wellicht hing hij eerst in één van de kloosters in de omgeving van Oostwold en is hij na de Reformatie in de toren van de vroegere kerk van Oostwold terecht gekomen.


Ds. Lambertus van Bolhuis, toenmalig predikant in Oostwold, beschreef de eeuwenoude kerkklok in zijn leerrede naar aanleiding van de inwijding van het nieuwe kerkgebouw in 1777. Hij dateerde de klok – naar later bleek op onjuiste gronden – op het jaar 1200.

 

Ook in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw werd er in krantenberichten geregeld naar de middeleeuwse kerkklok van Oostwold verwezen.

 

Waarschijnlijk in 1857 besloten de kerkvoogden de klok uit de dakruiter te verwijderen en bij de openbare lagere school in Meerland te plaatsen. Daar was hij tot 1943 in gebruik als schoolbel.

 

De oudst bekende foto van deze unieke klok is van 1941 en werd gepubliceerd in De Telegraaf.




Vanaf 1943 raakte de klok uit beeld. In Oostwold wist niemand waar hij was gebleven en jarenlang werd gedacht dat de klok, zoals zovele andere kerkklokken in die dagen, in de smeltkroes van de Duitse bezetter was beland.

 

Groot was dan ook onze verbazing en blijdschap toen in november 2018 bleek dat de klok toch nog bestond!

 

Hij was in 1956 door de toenmalige gemeente Midwolda geschonken aan het Groninger Museum, waar hij werd opgenomen in het depot.


Op dinsdag 4 december 2018 was een deel van het bestuur van Stichting BKEO te gast bij het Groninger Museum om de klok te bekijken.

 

Op de foto staan namens het bestuur Tom van der Meulen, Daniël Oudman en Bert Smit bij de klok. Jan Pieter Koers en Bruno Saathof completeren de afvaardiging uit Oostwold.


Op verzoek van SBKEO heeft klokkengieter Simon Laudy van Klokken- en Kunstgieterij Reiderland de klok in januari 2019 onderzocht. Hij kwam tot twee opvallende conclusies:

  • De klok dateert niet uit 1200, maar is waarschijnlijk veertiende of vroeg-vijftiende eeuws. De klokkengieter leidde dit af uit de vorm van de versieringen en de letters op de klok. De klok is dus iets minder oud dan altijd gedacht, maar het is alsnog één van de oudste die in de provincie Groningen bewaard zijn gebleven.
  • De klok is gescheurd en is daardoor onbruikbaar om te luiden. Herstel van de klok is op zich mogelijk, maar door het verlies aan historisch materiaal (er moet geslepen en gelast worden) is dit zeer onwenselijk.

De klok blijft in het depot van het Groninger Museum. Hij is op afspraak door belangstellenden te bekijken.



Een 'nieuwe middeleeuwse' kerkklok voor Oostwold

In augustus 2021 hebben klokkengieter Simon Laudy en adviseur Adolph Rots de maten van de middeleeuwse klok overgenomen in het depot van het Groninger Museum. Ook hebben zij een klankanalyse van de klok gemaakt. De toonhoogte is vastgesteld op a2.

 

De nog aanwezige Van Bergen-klok uit 1807 heeft als toonhoogte c2. Als beide klokken samen zouden luiden, dan klinkt er een sext als interval. Een bijzondere, maar niet ongebruikelijke combinatie.

 

De kerkklokken van Ulrum hebben weliswaar niet dezelfde toonhoogte als in Oostwold, maar ze klinken wel als een sext.



Op vrijdag 10 september 2021 werd in opdracht van SBKEO een "nieuwe middeleeuwse" kerkklok gegoten. Plaats van handeling: de pastorietuin, vlak bij de kerk.

 

Onder grote belangstelling werd om 21.30 uur het gloeiend hete klokkenbrons in de mal gegoten. De avond werd opgeluisterd met een spetterend optreden van de middeleeuwse muziekgroep Datura.

 

Op zaterdag 11 september 2021 werd de klok blootgelegd, gekeurd en in de toren gemonteerd. Iets na 16.00 uur werd de klok voor het eerst geluid, een klein uur later klonk voor het eerst sinds 1857 het tweegelui.

 

De nieuwe middeleeuwse kerkklok slaat voortaan de halve en hele uren. Zij wordt ook elke zondagochtend om 9.15 uur gedurende 5 minuten geluid.

 

Op kerkelijke feestdagen én op oud- en nieuwjaarsdag klinkt voortaan het tweegelui.



De 'nieuwe middeleeuwse' kerkklok voor Oostwold werd (mede) mogelijk gemaakt door:

Maatschappij tot Exploitatie van het

Onverdeelde Munnikeveen B.V.